Deltawind droomt van een sociaal en groen Goeree-Overflakkee

Deltawind is dankzij tal van succesvolle projecten een rolmodel voor veel energiecoöperaties. Windpark Krammer heeft landelijke bekendheid, maar het blijft niet bij wind. Inmiddels loopt Deltawind ook voorop met allerlei duurzame innovaties en projecten waar de lokale gemeenschap op Goeree-Overflakkee de vruchten van plukt. Uitvoerend bestuurder Monique Sweep: “Ik sta zelf ook nog wel eens versteld over wat we allemaal bereikt hebben.”

Nog een paar weken geduld, maar dan is het klaar, het Energiehuis van energiecoöperatie Deltawind. Het pand, dat behalve kantoor voor Deltawind ook ontmoetingsplek, vergaderlocatie en Energieloket voor de eilanders wordt, vormt de kroon op 35 jaar coöperatief werken in de energietransitie.

110 molens
Het begint in 1989, met eilandbewoners die zelf hun eigen groene stroom willen opwekken. Er komt een Lagerwey-windmolen van 16 meter hoog bij Ooltgensplaat. En nog drie. Daarna een wind- en een zonnepark. 35 jaar later hoort Deltawind bij de grote spelers. Met Windpark Krammer, door de koning geopend in 2019, wekt de energiecoöperatie, samen met Zeeuwind, bijna een derde (102 MW) van alle coöperatieve windenergie in Nederland op. In al die jaren is Deltawind echter veel breder gaan kijken dan naar wind en zon. “Het besef dat de energietransitie meer inhoudt dat overstappen op duurzame stroom zat er vanaf het begin al in”, zegt uitvoerend bestuurder Monique Sweep. Dat was ook haar insteek toen ze in 2009 werd aangenomen. “Ik heb meteen gezegd dat ik geen verstand had van windenergie, maar wel wilde uitzoeken wat wij als energiecoöperatie kunnen betekenen voor het eiland.” Dat voornemen moest aanvankelijk wel even op de lange baan. “De ontwikkeling van Krammer met 34 molens was een enorm project voor ons, dat al onze energie en financiële middelen opslokte. Er bleef weinig over voor andere activiteiten.”

Vol eiland
Na de opening van Krammer rees de vraag waar de coöperatie nu eens haar tanden in zou zetten. Windpark Suyderlandt verrees nog, en daarna Blaakweg, elk met drie turbines. Nog meer windmolens? De gemeenten vond het wel mooi zo, het eiland was vol. Elders in Nederland windparken ontwikkelen dan? Dat strookte niet met de coöperatieve gedachte dat lokaal draagvlak voorop staat. “Burgerparticipatie hoort in onze opvatting lokaal geïnitieerd te worden”, legt Sweep uit. “Hier op het eiland kennen en waarderen de mensen ons. Als je ergens anders aan de slag gaat, neem je dat niet per se mee.” Een derde optie – de bestaande molens beheren en verder achterover leunen – werd door de leden en medewerkers verworpen: de energiecoöperatie was opgericht om de energietransitie vooruit te helpen, vonden die. En die was nog lang niet klaar, er kon nog véél meer. Sweep kan het daar alleen maar roerend mee eens zijn. “Dat is één van de leukste kanten van mijn werk: nieuwe ontwikkelingen in gang zetten. Uitzoeken waarom je dingen doet en hoe je ze kunt aanpakken.”

PROFIEL DELTAWIND

Naam: Energiecoöperatie Deltawind
Gemeente: Goeree Overflakkee (51.860 inwoners)
Opgericht: 1989
Aantal leden: ruim 2400
Lopende projecten: te veel om op te noemen
In voorbereiding: Local4Local (lokaal energiecontract) en parkeren onder zon (solar carport)
Altijd doen: Zorgen dat mensen je kennen en vertrouwen

Delen met de omgeving
Het rendement dat de afgelopen jaren uitbetaald is aan de leden bedraagt inmiddels miljoenen. Daarnaast voert Deltawind tal van projecten uit samen met en voor maatschappelijke organisaties. Dat begon in 1997 met zonnepanelen op het gemeentehuis van Middelharnis. Kort daarna konden twee basisscholen dankzij de coöperatie hun gebouw met bodemwarmte en een energiezuinige warmtepomp verwarmen. In 2012 gaven Deltawind en Eneco de eerste aanzet voor een omgevingsfonds, waar maatschappelijke initiatieven een beroep op kunnen doen. Inmiddels zijn dat er al drie. Deltawind is in opdracht van de gemeente het Energieloket voor het hele eiland, maar benadert ook voor eigen rekening particulieren met slecht-geïsoleerde woningen en helpt hen verduurzamen.

Energie uit zeewier
Naast zon en wind wordt er de nodige energie gestoken in vernieuwende ontwikkelingen. Windpark Piet de Wit krijgt een opslagsysteem om het energienet op het eiland te ontlasten. Er wordt onderzocht of waterstof een oplossing kan zijn voor een dorp als Stad aan ‘t Haringvliet dat aardgasvrij wil worden. En dat zijn alleen nog maar de projecten die logisch in het verlengde liggen van duurzame energie. Er loopt ook een experiment (‘Koolstofboeren’) waarin agrariërs op het eiland CO₂ opslaan in hun landbouwgrond.
Niet alles lukt, dat hoort bij innovatie. Het project met een elektrisch bestelbusje dat de pakketdienst van vervuilende dieselbusjes op het eiland zou overnemen, moest na twee jaar stoppen omdat het niet rendabel werd. Het ligt nu op de plank te wachten op betere tijden. “Niet erg”, vindt Sweep. “Resultaten zijn soms anders dan gehoopt. We hebben ook gekeken of je energie kunt halen uit zeewier, dat was nog te ver van de realiteit. We zitten in de luxe positie dat ik de salarissen kan blijven betalen, ook als we moeten afschrijven. Wat niet wil zeggen dat we ons niet verantwoordelijk voelen. We moeten altijd verantwoording kunnen afleggen en blijven altijd in overleg met onze ALV en de innovatiecommissie.”

Iedereen moet mee in de energietransitie. Dat lukt alleen als je elkaar ergens tegenkomt, kent en vertrouwt

Lievelingsproject
Hoe gedurfd, innovatief en prestigieus andere projecten ook mogen zijn, het lievelingsproject van Monique blijft het zonnepark, Ouddorp aan Zee, dat alle stroom (en meer) levert voor het naastgelegen recreatiepark. Het was haar eerste project als bestuurder. Er was een plan en een vergunning en de panelen waren al besteld, maar de initiatiefnemer, een ondernemer, zag er vanaf. De business case was matig en er was ook nog haast geboden, want de subsidietoekenning liep drie maanden later af. “We moesten ons in bochten wringen om het hele plan tijdig aan de ALV te kunnen voorleggen”, herinnert Monique zich. “Maar het zou wel het eerste coöperatieve zonnepark in Nederland worden, een prachtige kans! Toen stond een van de oudste leden tijdens de ALV op en zei: ‘Ik zou me schamen als we niet het lef hadden om dit te doen.’ Dat gaf voor mij de doorslag.”

Rente die rendeert
Alle succesvolle projecten ten spijt voelt Monique Sweep zich wel eens ongemakkelijk bij het grote financiële succes van Deltawind. “Ik sta zelf ook nog wel eens versteld over wat we allemaal bereikt hebben. We zijn grondlegger geweest van het omgevingsfonds en daar ben ik ook heel trots op. Maar soms lijkt het of je met het coöperatieve model de energietransitie kunt afkopen, dat het daarmee klaar is. Ik zou graag willen dat participeren niet alleen een recht is, maar ook verplichtingen met zich meebrengt, namelijk om als participant met je rente iets zinvols te doen. Waarom zouden we die rente bijvoorbeeld niet uitbetalen in duurzame maatregelen, zodat de rente op zichzelf ook weer rendeert? Laten we met elkaar uitwerken hoe je financieel resultaat kunt omzetten in iets maatschappelijks.”

Kantoor met kruisbestuiving
Voor nu zijn eerst alle ogen gericht op het nieuwe kantoor, dat verrijst bij de toegangsweg van Oude Tonge. Het wordt een voorbeeld van duurzaam, circulair en energieneutraal bouwen. Met een constructie van (deels hergebruikt) hout, een grotendeels natuurlijk gereguleerd binnenklimaat, zonnepanelen en een batterij, is het gebouw (bijna) circulair en volledig aardgasvrij. Een plantenkas en een tuin dragen bij aan biodiversiteit en klimaatadaptatie en bij de bouw wordt voornamelijk elektrisch materieel gebruikt om de uitstoot te beperken. De leden kunnen het gebouw straks gebruiken voor hun eigen, maatschappelijke initiatieven en ook het Energieloket krijgt er onderdak. Sweep vindt het spannend. “Dit gebouw moet gaan leiden tot kruisbestuiving met andere mensen in onze gemeenschap. We zitten allemaal aan diezelfde kabel of gasleiding, dus we moeten iedereen meenemen in de energietransitie. Dat lukt alleen als je elkaar ergens tegenkomt, kent en vertrouwt.”